Gepubliceerd in Linda Nieuws, Woensdag, 13 augustus 2014, 10:15 uur.

Naar een strandplaatsje in Uruguay emigreren? Dat wordt cocktails drinken op het strand.
Verlekkerd hadden mijn vrienden dit tropische scenario geschetst, toen ik een paar maanden geleden vertelde dat ik met mijn Argentijnse man en twee kindjes naar Uruguay zou vertrekken.

De cocktail is nu nog ver te zoeken, want het is ‘winter’. Maar wat drinkt de Uruguayaan dan wél? Het antwoord is mate, mate, mate en nog eens mate (spreek uit als matte).

Thermoskan onder de arm
Ik was op zijn zachts gezegd verbaasd. Voor het eerst in de lokale supermarkt in het dorp El Pinar, zag ik mensen boodschappen doen combineren met ‘mateando’ (mate drinken). Behendig lopen de mate-drinkers met een thermoskan onder hun linkerarm en een speciale mate-kop in hun linker hand, boodschappen te doen met hun rechterhand. Bij het betalen zetten ze de mate uitrusting rustig op de toonbank naast de kassa. De caissières werken er geduldig omheen. Het verbazingwekkende mate-gebruik beperkt zich overigens niet tot in de supermarkt. In de bus, het winkelcentrum of de speeltuin, aan de boulevard, op de fiets, of op kantoor. Er is geen plek in Uruguay ‘mate-vrij’.

Mate, wat is dat eigenlijk?
Voor de nieuwkomer in mate-land, eerst een stukje theorie. Mate is een soort thee, afkomstig van de mateplant. Deze ‘thee’ bestaat uit een mengsel van gedroogde en gezeefde versnipperde groene blaadjes, de yerba. Men drinkt de mate uit een speciale kop, gemaakt van kalebas. Deze kop wordt voor driekwart met yerbagevuld en vervolgens bijgevuld met heet water. Met een ijzer filterrietje, de bombilla, slurpt men de mate naar binnen. Mate wordt in meerdere Zuid-Amerikaanse landen gedronken, maar nergens is de consumptie per persoon zo hoog als in Uruguay. Mate bevat veel goede werkzame stoffen en geeft een opkikkertje door de cafeïne die erin zit. Hier een leuke video over mate-gebruik in Uruguay.

Vredespijp
In Uruguay drinkt men zowel individueel als in gezelschap. Mate drinken in gezelschap is een ritueel dat me aan de vredespijp doet denken. De gastvrouw/heer schenkt de mate en geeft de kop steeds aan de mededrinkers. Een luid slurpend geluid wil zeggen dat de kop bijna op is en dat de gastvrouw/heer moet bijschenken en doorgeven.

Gracias
Als je de volgende ronde niet meer mee wilt doen, zeg je bij het teruggeven van de mate-kop ‘gracias’. Als beleefde Hollander zeg ik automatisch iedere keer ‘gracias’ als ik die kop in mijn handen gedrukt krijg. Dan ontstaat er dus het volgende gestamel: ‘Bedankt… oh euh nee, geen bedankt…. euh ik bedoel wél bedankt, maar ik wil graag toch meer mate straks…’ Dat is me al een keer of twintig overkomen.

Motorische wonders
Als je denkt dat mate schenken gewoon een beetje heet water in een kop plenzen is, kom je bedrogen uit. Je moet het water namelijk heel voorzichtig in een kuiltje gieten, dat je zelf in de yerba rondom het rietje hebt gemaakt. Als je hier te hard naast giet ‘verdrinkt’ de mate en dan is het hele ritueel verpest. Iedere keer als ik rustig probeer te gieten, giet ik het water óf naast het kuiltje óf ik laat de hele kop overstromen. En dan zit ik nog wel rustig stil, in uiterste concentratie. Hoe de Uruguayanen en-masse, in overvolle, hobbelige bussen, mate kunnen schenken is me een compleet raadsel.

Meer dan primaire levensbehoefte
Mate is in Uruguay benoemd tot product van primaire levensbehoefte. Maar dat is het niet alleen. Het is méér dan dat. Het is voor rijk en arm en kent geen uitsluiting, status en vooroordelen. Mate geeft houvast. De manier waarop de Uruguayaan zijn arm om de thermoskan klemt doet me denken aan mijn zoontje, die voor het slapen zijn fles melk innig omhelst, zonder er ook maar één slok van te nemen. Volgens de beroemde Uruguayaanse antropoloog/filosoof Daniel Vidart gaat er achter het snelle, bijna religieuze gebaar van het klaarmaken, schenken en drinken een wereldconcept schuil. Mate voorkomt isolement en vereffent klassenverschillen. Laten we dus vooral doorgaan met mate drinken. Proost.